الف - آیا اسکناس مثلی است و یا قیمی در فرضی که اسکناس مثلی باشد، آیا کاهش قیمت مثل به ضمان بدهکار میآید؟
* حضرت آیت الله سید علی خامنهای رهبر معظم انقلاب اسلامی در پاسخ به سوال الف مرقوم فرمودهاند : مثلی بودن و قیمی بودن آن اثری در مسائل بعد ندارد.
+ آیت الله سید علی سیستانی نیز در پاسخ بند الف معتقد است : مثلی است.
> آیتالله لطفالله صافی گلپایگانی نیز در پاسخ به سوال الف آورده است: اسکناس اشبه به مثلی است.
# آیتالله ناصر مکارم شیرازی نیز که از مراجع عظام تقلید است در خصوص بند (الف) این استفتاء آورده است : اسکناس مثلی است.
ب - در مورد افزایش قیمت مثل، مطلب چطور است؟
* حضرت آیت الله خامنهای در پاسخ به استفتاء بند ب آوردهاند : در هر صورت احوط مصالحه است.
+ آیت الله سیستانی در پاسخ به بندهای ب و ج این استفتاء آورده است : مادامی که اعتبار دارد کاهش قیمت بر آن متصور نیست، زیرا خودش معیار است.
> آیتالله صافی گلپایگانی همچنین در خصوص سوال دوم معتقد است: قیمت اسکناس از آن چه برای آن تعیین شده کمتر نمیشود. یعنی اسکناس هزار تومانی هیچ وقت صد تومان نمیشود و همیشه همان هزار تومان است و هر چند قدرت خرید کمتر بشود.
# آیتالله مکارم شیرازی در پاسخ به سوال (ب) نیز میآورد : در صورتی که تورم شدید باشد و شخص بدهکار یا ضامن متوسط اشیا را حساب کند و به آن بیافزاید و اگر تورم فوق العاده کاهش یابد، باز به همان نسبت از آن کم شود.
ج - در فرضی که اسکناس مثلی باشد و کاهش قیمت مثل ضمانآور نباشد، آیا باید به خصوصیات مثلی، مخصوصا ً قدرت خرید توجه شود؟
* رهبر معظم انقلاب اسلامی در پاسخ بند ج نیز معتقد است : با مصالحه بی اشکال است.
+ آیت الله سیستانی در پاسخ به بندهای ب و ج این استفتاء آورده است : مادامی که اعتبار دارد کاهش قیمت بر آن متصور نیست، زیرا خودش معیار است.
> آیتالله صافی گلپایگانی در خصوص پاسخ سوال ج نیز اعلام کرده است که حکم پاسخ ب را دارد.
د - زیرا در صورتی که خصوصیات معتبر باشد و اسکناس از جهت قدرت خرید با کاهش قیمت روبرو شود، ادای آن موجب تحصیل برائت ذمه بدهکار نمیشود و باید به میزان توان خرید اسکناس در ذمه پرداخت نماید یا مصالحه شود؟
* حضرت آیتالله خامنهای در ادامه مرقومه خویش در پاسخ به سوال بند د میآورند : معلوم شد که مثلی بودن و قیمی بودن در این جهت اثر ندارد و احوط مصالحه است.
+ مرجع تقلید شیعیان عراق در پاسخ به بند د نیز میگوید : قدرت خرید دخالت ندارد و ضمان به همان مقدار است که غصب یا اتلاف شده است.
> آیتالله صافی گلپایگانی همچنین در پاسخ به سوال (د) نیز میآورد : چنانچه گفته شد اسکناس اشبه به مثلی است و چنانچه بدهکار به مقدار بدهی به حسب اسکناس مثلا ً (صد هزار تومان) بدهی خود را بپردازند، ذمهاش بری میشود. بلی اگر با ملاحظات قدرت خرید بدهی را بپردازد و این کار با مصالحه و رضایت طرفین انجام شود، بهتر است.
- همین استفتاء به آیت الله محمدتقی بهجت نیز ارائه شده است. ایشان در این باره آورده است : مسائل مورد سوال مبتنی بر مثلی و قیمی بودن اسکناس نیست و در فرض مذکوره احوط مصالحه است.
-- آیتالله میرزا جواد تبریزی نیز در این باره معتقد است : هر چند قیمت اشیاء دیگر به اوراق نقدی و پول سنجیده میشود، لکن خود پول از مثلیات است و ضمان مثلی به مثل است. در ضمان مثلیات قیمت ملاحظه نمیشود و چنانچه شخص بابت قرض یا غیر آن مبلغی از پول رایج را به دیگری بدهکار باشد، طلبکار فقط همان مبلغ را میتواند مطالبه کند و حق مطالبه بیش از آن را ندارد و کاهش یا افزایش قدرت خرید پول تاثیری در حکم مزبور ندارد.